Columns Hans van den Berg: 2013

Natuurlijk kun je achteloos voorbijgaan aan al het wereldgebeuren, maar als je je er in verdiept dan overvalt je een machteloos gevoel. En het zou zo zorgeloos kunnen zijn! Het weer werkte daar wel aan mee; na een somber voorjaar kregen we een heerlijke zomer cadeau, met veel prachtige dagen. Maar als je als wereldburger om je heen kijkt, ik schreef het al eerder, dan moet je eerlijk concluderen dat er weinig reden is tot vrolijkheid. Het machteloze gevoel neemt alleen maar toe als we onmacht zien van de VN Veiligheidsraad om tot een eensluidend besluit te komen inzake Syrië.

Wat een vreemd woord, vind je niet? Wat het betekent? ‘Het opzettelijk verbreken van zakelijke of maatschappelijke relaties met een land, een groep of een enkeling, uit vijandschap of om politieke redenen of bij wijze van represaille.’ Waar het vandaan komt? Uit Ierland; daar was in de 19^e eeuw een hardvochtige rentmeester, captain Charles Cunningham Boycot, die door zijn pachters zo werd gehaat dat zij hem in 1879 volledig isoleerden, waarna hij van ellende naar de VS emigreerde. Zo kan je naam voor altijd als een werkwoord de geschiedenis in gaan! En dat het een werkwoord is, dat leert de praktijk wel. Wij raken er aan gewend en leven er vaak aan voorbij, maar er wordt wat geboycot! Uit het verleden kennen we bekende oproepen tot boycot; een bekende is bv. de olieboycot tegen de westerse landen die Israël hadden bijgestaan in de Jom Kipoeroorlog, wat in 1973 leidde tot de oliecrisis. 

Een woord met een betekenis voor elke dag, voor elke situatie en voor iedereen. Wat is je doel, wat is de bestemming van iets of iemand? Je kunt het je afvragen op dit moment, met betrekking tot de voortvluchtige klokkenluider Edward Snowden, die zich op het vliegveld van Moskou bevindt. De VS wil hem graag terug en eist zijn uitlevering van Rusland, maar Poetin acht zich niet bevoegd zolang hij niet de douane passeert en Rusland inkomt. Hoewel Snowden eerst naar Ecuador zou vertrekken wordt er nu toch getwijfeld aan die bestemming.

Het is een uitroep van verbazing, zegt het woordenboek, of van medelijden. Ik bedoel er beiden mee, en nog meer……….

Wat een gebeurtenissen weer, de laatste weken. Alleen al in ons landje waren er naast de gebruikelijke en de te verwachten onderwerpen van die onverwachte en bijzondere plaatsvindingen. Wat kan in korte tijd je leven er plotseling heel anders uit gaan zien; met verbazing volgde ik het gebeuren rondom de voorzitter van de Eerste Kamer, vorige week.

Waar zal ik beginnen? Bij ons in de tuin? Daar broedde een eend haar elf eieren uit; elke dag zat ze trouw op haar legsel, ondanks de kou. Op een dag lagen er alleen nog maar de lege eierdoppen en had ze met haar kroost de sloot opgezocht. Nog geen week later was ze terug bij de kippen, voor een boterham. De kinderschaar werd uitgeroeid door reigers, ratten en andere vraatzuchtige vijanden. En nu, een maand later zit ze daar weer, op twaalf eieren, met hoop en verwachting. Maar helaas, ik weet de afloop al. Al lijkt het een veilig plekje, de wachtende reiger aan de slootkant duidt op het tegendeel! Als dieren elkaar opvreten dan noemen wij dat ‘natuurlijk’, dat zit in de aard van het dier, en zo blijft het evenwicht in stand, zeggen we dan. Het is van alle eeuwen en er verandert daarin niet veel in de dierenwereld, het blijft stabiel onder het motto: eten en gegeten worden! Straks meer hierover.

Dat ‘lenteweer’, dit voorjaar. En ook dat staatsecretaris Weekers toch aan kon blijven, ondanks een motie van wantrouwen. En dat zangeres Anouk met haar mooie stem en een mooi lied Nederland weer eens na zoveel jaren in de finale bracht! En helemaal bijzonder is wel dat gedoe rondom het strafbaar stellen van illegaliteit. Omdat het een ‘ruiltje’ was met de VVD, moet de partij van de Arbeid het nu wel accepteren, maat het is een heel hete aardappel!

Het bijzondere gebeuren in ons land, de troonsafstand van koningin Beatrix en de inhuldiging van koning Willem Alexander en koningin Maxima, bracht heel wat in beweging. Maar alle moeite, inspanning en kosten waren niet tevergeefs, het werd een geweldige en koninklijke dag! Een groot cadeau was ook het mooie zonnige weer! Na afloop zullen de organisatoren opgelucht en tevreden huiswaarts zijn gekeerd; vooral ook de veiligheid waarvoor gezorgd moest worden bracht heel wat in beweging. Bijna een onmogelijke taak om voor de veiligheid van zóveel mensen te moeten zorgen in een zó’n onveilige wereld! En als er dan na zo’n dag nagenoeg niets ernstigs is voorgevallen, dan is er alle reden om dankbaar te zijn.

Elke week gebeurt er wel weer wat waarop dit onderwerp van toepassing is. In de voorbije dagen was het vooral de dreigende taal van Noord Korea dat de aandacht vroeg. Het was gericht aan het buurland Zuid Korea en de VS; kern- en/of andere raketten staan opgesteld, en het onvriendelijke gebral maakt wel duidelijk dat het menens is! Deskundigen verwachten dat het bij dit machtsvertoon zal blijven, maar in een dergelijke situatie is er maar een ‘vonkje’ nodig, of de bom barst! Bij dit uitdagende provoceren kan ook de beoogde tegenstander een steekje laten vallen, en is een escalatie niet ondenkbaar.

te melden? Ik zou je graag willen melden dat het morgen heerlijk zacht voorjaarsweer wordt, maar de weerman heeft daar heel andere ideeën over. We zullen nog even geduldig moeten wachten, en het zou beter zijn als we stopten met het mopperen over het weer! Want al is het koud en guur, het nieuwe leven kondigt zich tóch aan; de forsythia bloeit [bijna] de knoppen van de kastanjeboom staan op springen, en andere struiken en bomen laten zien dat er iets staat te gebeuren! Goed nieuws dus voor de koukleumen en alle andere mensen!  Of er verder nog iets goeds te melden valt? Vannacht werd op de valreep Cyprus gered van een faillissement, doordat het met drastische plannen kwam en zó de EU tevreden stelde.

In het eerste deel over dit onderwerp schreef ik hoofdzakelijk over macht in het groot. Nu wil ik dichterbij blijven, bij onszelf, de wereld om ons heen, ‘de macht van het kleine’, zogezegd.

Positief kan dat zijn; mensen kunnen zich verenigen en een macht vormen, op allerlei gebied.

Dan ontstaan namen als ‘Samen sterk’ of ‘Eendracht maakt macht’ of ‘klein maar dapper’, coöperaties of verenigingen met mensen die met elkaar iets willen bereiken! Maar helaas, het negatieve facet van het woord macht is bij elk mens te vinden, bij de een sterker dan bij de ander. Het heersen over de ander, onze wil opleggen aan onze medemens, we hebben het niet van een ‘vreemde’. Na de zondeval in het paradijs, waarover de Bijbel ons vertelt, is de mens heerzuchtig geworden. Al heel snel resulteerde dat in de eerste ‘doodsklap’! Kaïn sloeg zijn broer Abel dood omdat het niet ging zoals hij het wilde! Macht uitoefenen over de ander, we weten niet beter in deze wereld, maar God, onze Schepper, heeft het nooit zo gewild! Hij had alleen aan de eerste mensen de opdracht gegeven van: “Heers over de vissen van de zee, over de vogels in de lucht en over al de dieren die over de aarde kruipen.”[Gen.1:28] Niet over elkaar, dát heeft Hij nooit gezegd! Hij gaf de mensen aan elkaar zodat zij elkaar zouden dienen! Maar toen de mens zijn eigen gang ging en niet meer naar zijn Schepper luisterde, pakte alles heel anders uit. Mens én dier, heersen willen ze over elkaar! Al heel jong vertoont het zich bij kinderen en ook bij dieren is het niet anders. Het is een onderdeel van onze natuur geworden, het zit in ons!

Macht is het vermogen om iets te doen, en onmacht is dus het tegenover gestelde. Een veelzijdig onderwerp waar ik wel even mee bezig ben.

Als mensen oefenen wij graag macht uit; we hebben het graag voor het zeggen. Onze wil aan iemand of een groep opleggen, dat is wereldwijd een kenmerk van de mens. Als ons dat niet lukt dan voelen we ons vaak machteloos, raken we gefrustreerd, gestrest, gaan we de straat op, leggen we alles plat met stakingen, in het minste geval, en in het ergste geval roeien we onze tegenstander[s] uit! Ik hoef geen voorbeelden te noemen, het verleden en het heden laten ze zien, en het einde er van is nog niet in zicht!

Dat er van alles gebeurt, dat zult u met mij eens zijn. Terwijl we nog maar net van de schok bekomen zijn dat onze koningin afscheid gaat nemen, wordt men in Groningen opgeschrikt door aardschokken, weliswaar van lichte omvang tot nu toe, maar toch wel alarmerend! De gaswinning daar in het Noorden, op zich een gouden ei voor ons land, blijkt deze reacties te veroorzaken en krijgt zo wel een negatief vervolg. De schade blijft nog beperkt maar hoe zal het gaan als men de exploitatie voortzet? Vanaf de jaren zestig wordt er aardgas gewonnen en tot 1986 ging dat zonder problemen. Maar vanaf die tijd ging men de schokken voelen en registreren; intussen zijn het er al een paar honderd met een sterkte van maximaal 3,5 op de schaal van Richter. Nu de schade aan gebouwen e.d. gaat toenemen en ook de frequentie van de aardschokken toeneemt, gaat men serieus onderzoeken of de gaswinning nog wel verantwoord is. Wist je trouwens dat er per jaar wereldwijd wel ongeveer 1,5 miljoen geregistreerde aardbevingen zijn? Ze variëren in magnitude [sterkte] van 2 tot 8 en meer. In Groningen vinden ze plaats op slechts 3 km diepte, in Limburg op 20 km en elders in de wereld soms wel op 600 km diepte! Geen schokkend wereldnieuws, deze aardbevingen in Groningen, maar als je er woont is het wel even anders.

Over water valt er altijd wel wat te schrijven. Kort geleden nog maar veranderde bij ons het water in ijs en de regen in sneeuw. Vandaag gaat het net andersom: sneeuw wordt weer water en het ijs ligt te soppen in wat het weer moet worden: water. De één is blij met het eerste, de ander met het tweede, maar niemand kan er buiten water! Soms is er te veel van, vaak ook te weinig. Op 1 Februari is het zestig jaar geleden dat Nederland werd getroffen door een enorme stormvloed. Heel veel mensen die nu leven hebben het niet meegemaakt maar ook zullen velen zich die spannende dagen herinneren. Er was nog nauwelijks tv bij de mensen in huis maar de radio berichtte de hele dag over de stand van het water, de rampgebieden en alles wat er omheen gebeurde. Ook de doorlopende oproepen om hulp kan ik me nog goed herinneren; graag was ik ook te hulp geschoten, maar ik was nog te jong. Lezers die deze column per e.mail ontvangen krijgen er een radioverslag bij, met foto’s, over die ramp waarbij vooral Zeeland zwaar werd getroffen. Nadien is men het Deltaplan gaan uitvoeren en heeft men talrijke andere voorzieningen getroffen, zodat dergelijke overstromingen niet meer zijn voorgekomen, gelukkig. Maar als laag landje aan de zee dient men waakzaam te blijven, dat blijkt telkens weer.

Je kent deze uitdrukking wellicht, maar het kan je ook werkelijk overkomen in deze dagen.

Deskundigen waarschuwden meermalen om niet te gaan ‘waaghalzen’, want de sneeuw heeft het ijs bedrieglijk gemaakt. Sneeuwijs lijkt echt maar het houdt niet; de ijsmeester van Ankeveense ijsclub , David Pos, verkeek zich er ook op. Vrijdagmorgen, tijdens een live interview op radio 1 wilde hij de dikte van het ijs meten in het bijzijn van de voorzitter en de radioreporter; het werd al gauw duidelijk dat het nog erg onbetrouwbaar was, toen de ijsmeester er tot zijn middel in wegzakte! Ook voor de komende dagen is het ijs op open water nog volstrekt onbetrouwbaar, zo blijkt ook nu wel uit de velen die de ijsmeester gevolgd zijn! Zelfs wordt er al een schaatser vermist! En het ijs wordt er niet betrouwbaarder op, nu er opnieuw sneeuw overheen komt.