HELMER KOETJE AAN HET WOORD  [ vervolgserie ]


Naar aanleiding van de regionale studiedag voor Kerk en Lokale Omroep op 11 november jongstleden in Zwolle, georganiseerd door de stichting Christelijke MediaProjecten (3xM) en Trans World Radio (TWR) voor Nederland en België, publiceert de Muurkrant de vervolgserie "Helmer Koetje aan het woord" om en om in de Omroepmuurkrant en in de Kerkredactiemuurkrant.

Om te voorkomen dat je het verband mist, tref je onderstaand eerst de reeds gepubliceerde delen aan, gevolgd door deel 4 van deze serie.

Kan zendtijd bij Wet worden afgedwongen? [ deel 1 ]

Het Commissariaat voor de Media, bestaande uit drie personen, werd door de koningin ingesteld en belast met de handhaving van en het toezicht op o.a. de commerciële omroepen, de NOS, kabelkrant en publieke omroepen, waaronder ook de lokale omroepen. 

Op deze manier opent Helmer Koetje, voorzitter van het Commissariaat voor de Media, zijn toespraak op de studiedag voor Kerk & Lokale Omroep in Zwolle.  Maar voordat hij ademhaalt voor de tweede volzin is er al een vraag.  "Kan bij Wet worden afgedwongen dat kerken zendtijd krijgen?" 

Helmer Koetje haakt in op de introductie van de tientallen omroepen die zich voorafgaande aan zijn toespraak aan elkaar hadden voorgesteld: "De introductie van sommigen uwer komt mij vreemd voor", vervolgt hij zijn betoog, "Christelijke bejaardenomroep, Christelijke lokale omroep, Hervormde omroep? Dit zijn geen omroepen conform de Mediawet. De Mediawet verleent slechts uitzendvergunningen aan representatief verklaarde lokale en regionale omroepen." 

Die representativiteit van geestelijke, culturele en maatschappelijke stromingen dient te worden weerspiegeld in een programma beleidsbepalend orgaan. Onder 'geestelijke stromingen' vallen ook kerken. Deze stromingen dienen in een algemeen bestuur of programmaraad te zijn vertegenwoordigd.  Toetsing daarvan vindt om de vijf jaar plaats. 

Meestal is er wel een vertegenwoordiger van de kerken opgenomen in zo'n representatief orgaan, maar wanneer zo'n orgaan slechts éénmaal per jaar bij elkaar komt, en de vertegenwoordiger van de kerken moet het dan laten afweten - iedereen heeft een drukke agenda - dan is de invloed van de kerken op het programmabeleid wel erg gering. Maar dat geldt niet alleen voor vertegenwoordigers van kerken.  Vandaar dat wij deze representatieve organen voorhouden om 4x per jaar te vergaderen.

Het programmabepalend beleid dient het programma op hoofdlijnen goed te keuren. Dat is de legitimatie van de vergunning. Die goedkeuring moet uit het jaarverslag van de omroep blijken. Let dus als kerken goed op wat hierover in het jaarverslag staat. Want dit verslag dient ingeleverd te worden bij het Commissariaat voor de Media.  Daaraan wordt getoetst.

Terugkomend op de vraag "Kan bij Wet worden afgedwongen dat kerken zendtijd krijgen?" is het antwoord eenvoudig: U dient er als kerken voor te zorgen dat u een representatieve persoon in het programmabepalend beleid van de omroep
krijgt, die niet alleen voor eigen parochie preekt maar oog heeft voor het brede palet van geestelijke stromingen. En dat ook via de programmering voor het voetlicht probeert te krijgen in goed overleg met de vertegenwoordigers van de andere stromingen.

Wanneer de vertegenwoordiger van uw kerken slaapt, ten gevolge van een overbezette agenda steeds afwezig is of door de anderen wordt weggewerkt, dan werkt het systeem niet. Dan dient u als kerken actie te ondernemen om dit weer recht te zetten.

Want binnen het programmabeleidsbepalend orgaan dienen de beslissingen te vallen over de vraag of, en zo ja, hoeveel zendtijd aan geestelijke stromingen wordt toebedeeld en op welke tijdstippen.


Moet de kerk voor zendtijd betalen? [ deel 2 ]

Kerken moeten een volwaardige positie innemen in het programmabepalend orgaan en daar hun mond open doen.  Ze moeten zich niet in een positie laten manoeuvreren dat kerken wel voor uitzending moeten betalen en de overige representatieve organisaties niet.

Bij Salto in Amsterdam is het heel gewoon dat kerken, maar ook andere organisaties voor hun zendtijd betalen. Dat wordt "toegangsradio" genoemd.  Salto zendt geen eigen programma's uit maar biedt slechts een infrastructuur voor derden.  Kun je niet betalen?  Einde oefening, want er zijn tien anderen die wel kunnen betalen.

De één na de andere deelnemer aan deze studiedag steekt z'n hand omhoog:  "Wat is dan een redelijke prijs?', "Kan het Commissariaat voor de Media daarin richtlijnen geven?", bemiddelt het Commissariaat wel eens in geschillen?"

We zien dit verschijnsel ook bij andere lokale omroepen, die wel eigen programma's uitzenden. Soms kiezen de kerken daar zelf voor.  Wie zijn wij dan om dit te verbieden?  Maar toch druist deze gang van zaken, aldus Helmer Koetje, volkomen in tegen het principe van de Omroepwet. Sportverenigingen betalen toch ook niet voor hun uitzendingen?  Waarom kerken dan wel?  Dit staat haaks op de grondbeginselen van de Mediawet.

Natuurlijk komen hierover wel eens klachten binnen; meestal over de hoogte van de prijs. In zo'n geval gaat het Commissariaat voor de Media bij de lokale omroep na wat de generieke (kostendekkende) kosten per uitzenduur zijn. Zolang de kostprijs aan de kerken worden doorberekend, heeft het commissariaat daar vrede mee.  Maar wanneer blijkt dat kerken op deze manier het uitzenden onmogelijk wordt gemaakt, is dat andere koek.  In dat geval zal het commissariaat desgevraagd bemiddelen.

Maken de kerken zelf inbreuk op het hoofdsysteem, namelijk vaststelling door het programmabepalend orgaan van de programmeringhoofdlijnen - ook ten aanzien van kerkelijke programma's - om via toegangsradio redactionele onafhankelijke af te kopen, want dat is de keerzijde van het verhaal, dan laten de kerken zichzelf in die hoek drukken.

De grondfout ligt bij de bestuurlijke structuur.  Kerken dienen, evenals de overige representatieve organen, hun plaats in te nemen in het programmabepalend orgaan. Dat is de bedoeling van de Mediawet; ook voor kerken. 


Gedwongen winkelnering? [ deel 3 ]

Ik heb inmiddels al heel wat studiedagen voor 3xM en TWR mogen organiseren.  En telkens waren de hoofdsprekers boeiend.  Maar zelden heb ik zo'n interactie tussen spreker en deelnemers meegemaakt.  Al had Helmer Koetje een duidelijke lijn, toch liet hij de vragen op zich af komen. 
Aan de orde is Kerktelefoon.  De tariefverhogingen zijn van dien aard dat kerken naar alternatieven moeten zoeken.  Gevraagd wordt of lokale omroepen dat alternatief kunnen bieden.  Nog voordat Helmer Koetje zijn standpunt duidelijk kan maken, ontspint zich al een discussie.  Immers, wanneer je in één stad 26 verschillende kerken hebt, dan kom je als kerk slechts twee maal per jaar aan de beurt. Dat is toch geen alternatief!

Helmer Koetje: "Ga als kerken eens praten met de exploitanten van de diverse kabelkranten.  Er zijn zowel commerciële kabelkranten als kabelkranten van lokale omroepen.  Achter elke kabelkrant hangt een audiosignaal waar - naast muziek - ook best  kerkdiensten uitgezonden zouden kunnen worden, zelfs zodanig dat meerder kerken op één zondag aan de beurt kunnen komen.
 
Er is veel meer dan de lokale omroep alleen.  Voorkom daarom als kerken gedwongen winkelnering. 

Allereerst: Wat in de Mediawet voor Lokale Omroepen geldt, dat geldt ten principale ook voor Regionale Omroepen. Kerken kunnen zich met net zoveel recht wenden tot de Regionale Omroepen.  Het principe van het representatief orgaan is identiek.  Het vreemde is echter dat kerken nauwelijks kerkdiensten of kerkelijke programma's via Regionale Omroepen uitzenden.  Wellicht is het radioprogramma "Hoogtij' van Radio Oost daarop de uitzondering, die de regel bevestigt.

Ten tweede: de Mediawet kent naast de publieke omroep, waar zowel de lokale als de regionale omroep onder valt, ook de commerciële omroep.  Kerken kunnen ook zo'n commerciële omroep aanvragen.  En dat meneer pastoor de uitzending dan even moet onderbreken voor de "broodnodige boodschappen", zal zo'n vaart niet lopen.  Deze commerciële stations met een kerkelijke doelstelling kunnen op hun beurt weer contracten afsluiten met kabel(krant)exploitanten.  Natuurlijk zal de OPTA erop toezien dat dit niet onder de prijs geschiedt.  Maar het Commissariaat voor de Media staat daarbuiten.

Ten derde:  de mogelijkheid van kerktelefoon blijft; al hangt er wel een wat duurder prijskaartje aan dan voorheen.  En ook dit fenomeen kan naast het uitzenden van kerkdiensten worden aangevuld met het aanbieden van allerlei kerkelijke programma's.

Samengevat: wanneer kerken de lokale omroep slechts zien als één van de mogelijkheden om de boodschap van de kerk wereldkundig te maken, dan versterkt dat haar onderhandelingspositie en wordt gedwongen winkelnering voorkomen.


Kan het C.v.d. M daar een stokje voor steken? [ deel 4 ]

Elke lokale omroep is verplicht in haar jaarverslag een actueel programmaschema op te nemen waaruit blijkt dat de lokale omroep aan deze 50%-regeling voldoet. Dat jaarverslag moet voor 1 juli bij het Commissariaat voor de Media binnen zijn. 

Alle 350 lokale omroepen worden in eerste instantie op papier beoordeeld op deze regeling.  Lokale omroepen die hier niet aan voldoen krijgen een diepgaande controle waarbij men weken lang audiobanden op moet sturen.  Blijkt ook in de praktijk dat een lokale omroep de 50%-regeling niet nakomt, dan volgen er sancties.  En uiteraard kan dat een rol spelen bij de 5-jaarlijkse herijking.  Vandaar dat lokale omroepen op hun tellen moeten letten.

Omdat lokale omroepen het vaak moeilijk vinden om aan deze norm te voldoen, worden o.a. kerkdiensten en gemeenteraadsvergaderingen uitgezonden.  't Liefst 's nachts natuurlijk, want men is creatief.  Om dit te voorkomen, geldt deze regeling uitsluitend van zeven uur 's morgens tot 11 uur 's avonds.

50% van de programma's moeten informatief, educatief of cultureel zijn.  Dit voorkomt dat lokale omroepen muziekzenders worden. Kerkelijke programma's vallen voor de volle honderd procent onder deze regeling.  Voor elk kerkelijk uur kan de lokale omroep bij wijze van spreken een uur muziek draaien.  Vandaar dat kerken in kunnen spelen op deze 50%-regeling.   Zowel de kerken als de lokale omroepen kunnen daarmee hun voordeel doen.  Immers: beiden hebben daar baat bij.

Daar gaat weer een vinger omhoog:  "Onze lokale omroep wil een jongerenzender zijn.  Daar passen geen kerkdiensten in.  Ze weren ons van de zender.  Kan het Commissariaat voor de Media daar een stokje voor steken?"

Helmer Koetje:  Kerken kunnen via het Commissariaat voor de Media geen zendtijd eisen.  Wel kunnen klachten worden ingediend, bijvoorbeeld dat de lokale omroep zich niet houdt aan de Mediawet.  Tenzij de lokale bevolking geheel uit jongeren bestaat  - en waar is dat het geval? - kan de lokale omroep per definitie geen jongerenzender zijn.  Zij dient als publieke omroep dienstbaar te zijn aan de gehele bevolking.  Niet voor jongeren alleen.  Het kan commercieel aantrekkelijk zijn om zich als jongerenzender te profileren, maar wordt dan een commerciële omroep! 

Lokale omroepen die deze weg op gaan, bevinden zich op glad ijs.  Wanneer kerken op grond van zo'n programmaformaat (jongerenzender) worden geweerd, en hierover komt een klacht binnen, dan zal daar zeker serieus naar gekeken worden.  Eén van de mogelijkheden is dat het Commissariaat voor de Media de desbetreffende om een tussentijds advies vraagt bij de gemeenteraad.  Uiteraard geschiedt dat alleen, wanneer er werkelijk iets structureel mis schijnt te zijn bij zo'n lokale omroep.

Maar laat het als kerken niet zover komen.  Los het lokaal op!  Verenig je als kerken, maak samen een vuist en oefen als kerken invloed uit binnen het programmabepalend orgaan.  Neem daar je positie in!  En wanneer het Commissariaat door kerken wordt gevraagd om daar daarin een bemiddelende rol kan spelen, dan wordt dat niet nagelaten.  

Volgende week wordt deel vijf nader ingegaan op het programformaat van de lokale omroep en de mogelijkheden voor kerken om daarbinnen een plaatsje te verwerven.